Nadwaga i otylość wśród młodzieży

Otyłość to nie defekt estetyczny, a wymagająca leczenia najpowszechniejsza obecnie na świecie choroba cywilizacyjna, mogąca powodować wiele powikłań zdrowotnych. Osoby z nadmiarem tkanki tłuszczowej są narażone nie tylko na zaburzenia metaboliczne, ale także na cukrzycę, nadciśnienie, udar, chorobę wieńcową, schorzenia kardiologiczne, zaburzenia oddychania czy zwyrodnienie stawów. Raport Światowej Federacji ds. Otyłości wydany w marcu 2021 r. wskazuje także na związek między otyłością a problemami natury psychologicznej, ryzykiem zachorowania na nowotwory, a nawet Covid-19. Skala zjawiska systematycznie rośnie, co jest szczególnie niepokojące przypadku dzieci i młodzieży. Według danych Instytutu Żywienia i Żywności z 2018 r. polskie dzieci są zaliczane do najszybciej tyjących w Europie. W latach 70 ubiegłego wieku nadmierną masę ciała notowano w Polsce u mniej niż 10% uczniów, podczas gdy w ostatnich latach u ponad 22%. Z kolei z raportów opracowanych na zlecenie ministra zdrowia wynika, że w 2018 г. nadwagę miało nawet 30,5% dzieci w wieku szkolnym.  ⇒

Według raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego za rok 2020 pt. „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania występowanie zbyt wysokiej masy ciała wśród uczniów w wieku 11-16 lat zwiększyło się między rokiem 2014 a 2018 o prawie 2 punkty procentowe (16,5 procent vs 14,8 procent), wyraźniej występuje to u chłopców (o 3,4 p.p.) niż u dziewcząt (0.4 p.p.). Polska, obok Anglii należy do krajów europejskich o największym przyroście nadwagi i otyłości u młodzieży i w zależności od regionu kształtuje się pomiędzy 2,5% a 12%. Do otyłości prowadzą:
– przekarmienie, niezdrowe odżywianie;
– brak aktywności fizycznej;
– czynniki genetyczne, przekazywane z pokolenia na pokolenie;
– czynniki psychologiczne zaburzenia nastroju, stres.
Genetyczne predyspozycje do otyłości mogą zostać obniżone nawet o 40%, dzięki podniesieniu aktywności fizycznej. Otyłość u młodzieży, podobnie jak u osób dorosłych, w ponad 90% jest tak zwaną otyłością prostą, której nie towarzyszą inne objawy chorobowe. Jej przyczyną jest zbyt duża ilość energii dostarczana wraz z pożywieniem w stosunku do zapotrzebowania organizmu i efekcie zbyt duża ilość tkanki tłuszczowej. Ten typ otyłości jest często uwarunkowany genetycznie i związany z tempem przemiany materii. Otyłość powoduje negatywne skutki dla zdrowia już od najmłodszych lat. Badania wykazały, że u ponad 13% chłopców z nadwaga nadciśnienie tętnicze stwierdza się już w wieku od 16 do 19 lat. U dziewcząt w takich samych grupach wiekowych nadciśnienie występuje u 16.3%.
Nadwaga w wieku rozwojowym wpływa negatywnie na układ krążenia i powoduje zwiększenie lewej komory serca. Otyłość u dużej liczby dzieci i młodzieży prowadzi także do zaburzeń gospodarki węglowodanowej, które mogą poprzedzać rozwój cukrzycy typu 2, takich jak insulinoopornośći (stwierdza się ja u 46-52% młodzieży z BMI 45 percentyla) wraz z hiperinsulinizmem czy nieprawidłową krzywą w teście obciążenia glukoza. Takie skutki otyłości często wynikają ze stylu życia rodziny, która nie zdaje sobie sprawy, ze sposobu odżywiania i funkcjonowania w dany sposób stanowi poważny problem zdrowotny. Do niedawna cukrzyca typu 2 była stwierdzana tylko u osób dorosłych, jednak obecnie coraz częściej jest diagnozowana wśród populacji dzieci i nastolatków. Według badań stanowi około 20% przypadków cukrzycy wykrywanej u dzieci w Polsce u osób w wieku od 10 do 19 lat. Nadwaga oraz otyłość prowadzą także do zaburzeń gospodarki lipidowej i wystąpienia dyslipidemii, co objawia się niskim poziomem stężenia cholesterolu frakcji HDL oraz wyższymi wartościami stężenia trójglicerydów. Dotyczy to szczególnie młodzieży z otyłością brzuszną, która powoduje wystąpienie zespołu metabolicznego, czyli zespołu czynników stanowiących ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Otyłość to w tym przypadku nie tylko problem z prawidłową masą ciała, lecz także jednym z najważniejszych układów i narządów w organizmie. Inne powikłania otyłości u dzieci to wyższe ryzyko wystąpienia niealkoholowego stłuszczenia wątroby, kamicy pęcherzyka żółciowego, chorób nerek (takich jak szkliwienie kłębuszków nerkowych), obturacyjnego bezdechu sennego, astmy oskrzelowej, a także chorób układu kostno-stawowego, takich jak koślawość kolan, choroba Blounta, płaskostopie, skolioza, bóle kręgosłupa, zapalenie kości i stawów. Otyłość wpływa także na proces dojrzewania płciowego, powodując między innymi jego opóźnienie (u chłopców) lub przyspieszenie (u dziewcząt) Nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej prowadzi tez do zaburzeń hormonalnych innego typu. Nadmierna masa ciała powoduje również konsekwencje natury socjalnej psychologicznej. Otyłe dzieci w wieku szkolnym często izolują się od innych i maja niska samoocene. Bywają obiektem drwin, czego skutkiem mogą być nawet depresja i myśli samobójcze, co jest dostrzegane już nawet u uczniów szkół podstawowych. Warto także podkreślić, że otyłość w wieku młodzieńczym trzykrotnie zwiększa ryzyko otyłości w dorosłym życiu. Liczne badania statystyczne wskazują, że 70% dzieci, których oboje rodzice są otyli, również jest otyłe. Jeżeli oboje rodzice są szczupli, ryzyko otyłości u dziecka wynosi jedynie 10%. Oprócz wcześniej wymienionych zagrożeń, to między innymi zwiększone ryzyko rozwoju niektórych nowotworów. Najważniejsza w walce z otyłością jest zmiana stylu życia, polegająca na zmianie nawyków żywieniowych i włączeniu aktywności fizycznej de codziennego planu dnia. Takie zmiany powinny dotyczyć stylu całej rodziny, ponieważ nawyki żywieniowe przejmowane są przez najmłodsze pokolenie od rodziców i dziadków. Dzięki popularyzowaniu tych zasad wspólnie możemy zahamować wzrost liczby otyłych dzieci i zmniejszyć odsetek dzieci oraz młodzieży z nadwaga.
Otyłość jest chorobą, która zwykle rozwija się powoli. Dlatego Koledzy i Koleżanki postarajcie się rozpocząć działania profilaktyczne już dziś:
• Jedzcie regularnie 4-5 mniejszych posiłków w ciągu dnia, w spokojnej atmosferze, a nie przed telewizorem starajcie się znaleźć czas na wspólne posiłki z rodzina, na przykład rano lub wieczorem oraz w weekendy.
• Poinformujcie nauczycieli i opiekunów, że stosujecie inne zasady żywienia i poproście o ich przestrzeganie; Rozmawiajcie z rodzicami o tym, co chcielibyście jeść w ciągu dnia -zmobilizujcie ich do kontroli jedzenia i stosowania zdrowych nawyków;
• Zadbajcie o to, by w każdym Waszym posiłku połowę talerza stanowiły warzywa lub owoce;
• Zadbajcie o odpowiednią jakość i długość snu;
• Nie nagradzajcie i nie pocieszajcie siebie i kolegów bądź koleżanki słodyczami zamiast tego możecie pójść razem do kina, na rower bądź na spacer:
• Bądźcie aktywni – ćwiczcie razem (o ile to możliwe). Uprawiajcie ulubione sporty co najmniej 60 minut dziennie;
• Chodźcie na spacery – z rodzicami, rodzeństwem lub przyjaciółmi.

Olga Czechowska i Barbara Kalitka z klasy 7s